Urtarrilaren 11ko goizaldean, Santa Martako (Cabañas departamentua) ingurumenaren aldeko bost defendatzaile nabarmen atxilotu dituzte, 1989ko gerra zibilaren garaiarekin lotutako delitu bat egotzita, eta legez kanpoko elkarte bat izatea egotzita. Delitu hori ekintzaileak eta haien lorpenak deuseztatzeko erabili zen. Horregatik uste da erabaki horrek lotura izan dezakeela meatzaritza herrialdean berrezartzeko nahiarekin; izan ere, alde batetik, Nayib Bukeleren gobernu autoritarioa berriz ezartzearen aldekoa da, eta, bestetik, diru-iturri berriak aurkitzeko presiopean dago orain, sekulako porrota izan baitzuen kriptomoneda-proiektu batekin. Baina, horrez gain, 2018an meatzaritza metalikoaren debeku historikoa lortzeko berebiziko garrantzia izan zuten ekintzaileak dira atxilotuak.
Miguel Ángel Gámez, Alejandro Laínez García, Pedro Antonio Rivas Laínez, Antonio Pacheco “Chico Montes” eta Saul Agustín Rivas Ortega dira atxilotuak, eta duela 33 urte baino gehiago armadaren ustezko informatzaile bat hiltzea leporatzen diete. Giza eta ingurumen eskubideen aldeko ekintzaileak dira guztiak. Antonio Pacheco Ekonomia eta Gizarte Garapenerako Elkarteko (ADES ) zuzendaria da, eta elkarte horretako kide da Saul Agustín ere, meatzaritzaren legea onartzeko eragin handiena izan zuen erakundeetako bat.Santa Martako komunitatearen arabera, komunikatu baten bidez adierazi dutenez, «Santa Martako komunitatea eta ADES elkartea erasotzeko benetako helburua duen express kasu bat da, lidergoei eraso eginez».
Atxilotu zituztenetik, bata bestearen atzetik joan dira bostak askatzea eskatzeko jarduerak. Ostiralean, hilak 13, su batek elkartasunean jarraitzen du. Atzo, 2023ko urtarrilaren 15ean, atxilotuen askatasuna izan zen eskaera nagusia San Salvador hiriburuan antolatu zen bake akordioen sinaduraren 31. urteurreneko martxan. Manifestazio horretara Santa Martako eta Cabañasko ehunka pertsona joan ziren, akordioak betetzea eta lankideen askatasuna eskatzeko. Washingtongo El Salvadorreko enbaxadatik kanpo ere bildu ziren El Salvadorreko etorkinen komunitateko eta hainbat erakunde internazionalistatako ehunen bat lagun, komunitatearen proiektua eta komunitatea jasaten ari den harrapaketak defendatzeko.
Gainera, diktaduraren eta antzeko heriotza-eskuadroien biktimentzako justizia-prozesua oztopatzea izan da Bukeleren ezaugarria, 1992an hasitako Bake Akordioak fartsatzat joz. Oraingo atxiloketa ez dator bat armadako kideak auzipetzeko zailtasunekin, Santa Martako komunitate horretan bertan dozenaka giza eskubide urratzeagatik eta gizateriaren aurkako krimenengatik akusatuak, ez eta tamaina handiko beste batzuekin ere, hala nola El Mozoteko sarraskia Morazango departamenduan. Miriam García kazetariak azaldu duen bezala, ironia da Santa Martak «ia 40 urte daramatzala eskatzen justizia eta erreparazioa gatazka armatuan bere herritarren aurka egindako sarraskiengatik». Santa Marta erbesteratuek eta gerra zibileko borrokalari ohiek osatutako birkokapena daukagu, hain zuzen (1980-1992).
Eta ez dator bat atxilotuen eta haien elkarteen aldarrikapenarekin, metal-meatzaritzaren debekua eta gatazka armatuaren biktimak aitortzea besterik ez baita. Kriminalizazio-saiakera nabarmena da, halaber, agintariek atxilotuak «komandante» gisa etiketatzen dituztelako, oraindik kasua ikertu ez denean eta ebidentziarik ez dagoenean, baina iritzia sortzeko helburu argiarekin.
Meatze metalikoa berrezartzeko Nayib Bukeleren gobernuaren asmoak azaldu ditu, Leonel Herrerak, Arpas hedabide komunitariokoak, eta gogorarazi du 2021eko maiatzean gobernuak Meatzaritzari, Mineralei, Metalei eta Garapen Iraunkorrari buruzko Gobernu arteko Foroan parte hartu zuela. Herrerak ere salatu zuen 2021ean onartu zutela Energia, Hidrokarburo eta Meategien Zuzendaritza Nagusia sortzeko Lege berria, meatze-ustiapena arautzeko xedapenak jasotzen zituena. Eta, azkenik eta nabarmenago, «Estatuko 2023ko aurrekontuan 4.5 milioi dolarreko partida bat sartzea, meatze metalikoa debekatzen duen legea berrikusteko eta eguneratzeko».
El Salvadorreko meatzaritzaren aurkako borroka 2000. hamarharen hasieran hasi zen, meatzariek komunitateetan eta ingurumenean inpaktu handiak eragin ondoren: El Salvadorreko azaleko uren % 90 kutsatuta daude. Testuinguru horretan, gobernuak 2008an agindu zuen ez zuela meatze-erauzketarako baimen gehiago emango, aldez aurretik ingurumen-inpaktuaren azterketa izan gabe eta industria arautzeko araudirik sortu gabe. Pacific Rim Cayman meatzariak, OceanaGolden jabetzakoak, El Salvadorreko lurraldean miaketak egiteko baimena zuen 2002tik, baina dekretu berriaren arabera, urrea ateratzeko proiektu berriak ukatu zitzaizkion atxilotuen jatorrizko departamentu berean, El Doradon (San Isidro Cabañas). Meatzariak El Salvadorko gobernua Munduko Bankuko Inbertsioen Konponbiderako Nazioarteko Zentroan (CIADI) eskatu zuen, eta 250 milioi dolarreko balizko irabazien galeragatik kalte-ordaina eskatu zuen. Baina OceanaGoldek auzia galdu zuen eta El Salvadorreko Estatuari zortzi milioi dolar ordaintzeko agindu zitzaion honen kostuengatik.
2018ko martxoaren 29an, El Salvadorreko Batzar Legegileak Meatzaritza Metalikoa Debekatzeko Legea onartu zuen. Legeak debekatu egiten zituen aire zabaleko eta lurpeko erauzketa-, ustiapen-, esplorazio- eta prozesatze-jarduerak, bai eta prozesu horietan erabiltzen diren kimiko toxikoak erabiltzea ere, oso kutsagarriak direlako eta erabiltzen diren lekuetan ingurumen- eta osasun-hondamendien erantzule direlako. Mugarri bat mundu osoko ingurumen-lorpenetan. Debeku horrek ingurumen-inpaktu hidriko handia ere gaindintzen zuen, meatzaritzako prozesamenduan erabilitako ur-bolumen handiari baitagokio; izan ere, ibaien eta akuiferoen emaria mugatzen du, bai eta biztanleek eta bertako jarduerek erabiltzen dutena ere.
Lege hori gorabehera, mugaz gaindiko meatze-erauzketaren proiektuak daude, kasu honetan Guatemala eta Honduras artean, 52 guztira. Horiek ingurumen-inplikazio zuzena dute El Salvadorren, batez ere sistema hidrikoaren kutsaduragatik eta ibai askorekin gertatzen den bezala (Lempa, Paz, Sumpul, Torola, Goascorán) eta Guijako aintzirarekin.
Cabañas da El Salvadorren pobrezia handiena duen bigarren departamendua, Morazanen atzetik, biztanleen % 55 baino gehiago pobrezia-indizeetan baititu. Hala ere, Santa Martak garapen sozial izugarria lortu du bere antolakuntza eta politika mailari eta ADES bezalako erakundeei esker. Horrela, praktika agroekologikoak eta nekazarientzako trebakuntza ezarri dituzte. Aldi berean, ADESek eta Santa Martako komunitateak laguntza handia eman diote herrialdeari, meatzaritza metalikoa gelditu eta ingurumen-baldintza hobeak bermatu baitituzte.
2019an bertatik bertara ezagutzeko aukera izan genuen ADESek bere ekintzaileetako baten, Vidalina Morales (jardunaldiko audio eta bideoa Billbon, Donostian (1 y 2)), bere borrokarekin eta konkistekin erabat konektatuta geratuz. Horregatik, orain ere, 5 lankideak askatzeko eskatzen dugu, eta berriro ere, 2018ko Meatzaritza Metrikoaren Legea errespetatzeko eta haien helburuak ez mehatxatzeko eskatzen dugu.
aplaneta.org 
Deja una respuesta