Argazki nagusia: Indigenek protesta Rion petrolio blokeen enkantearen aurka, Ekuatore Ertzean eta Abrolhos
(Castellano) (English)
Albisteak hunkitu egin du herrialdea: Lularen gobernuak, Brasilen, Bellem de Paran (COP 30), 30 Klima Goi-bilera ospatu baino hilabete bat baino lehen, Amazonasen bokaleko kostaldean petrolio-esplorazioa baimendu du, eta horrek protestak sortu ditu.
Nola gerta daiteke hori gobernu horrek munduko borroka klimatikoaren bultzatzailetzat jo duenean bere burua? Gailur hau hain garrantzitsua denean? Non geratzen dira lider klimatiko bihurtzeko asmoak? Duela urtebete (2024ko azaroa) G20ko goi-bileran «Gobernu klimatiko indartsuago bat behar dugu» esan zuene Lulak. Dubaiko 28. COPen erregai fosilekiko mendekotasuna murriztea esan zuenean, zer mezu bidaltzen dio Brasilek beste herrialdeei mobilizatu ditunean COPera joan daitezen eta konpromisoak har ditzaten?
Bizitzaren ironiak, Indonesian gaur (urriak 24), Lulak dio Brasil liderra dela energia garbian (hori ere oso zalantzagarria da, erregai asko laborantzatik lortzen baitira, eta horrek ondorio larriak ditu ingurumenean eta gizartean), eta Ekuatore Ertzeko esplorazioak trantsizio berdea bultzatzeko balioko duela.
Sistema honetan nonahi aurkitzen dugun dualtasun bera: berriztagarriak bultzatzen ditugu, baina erregai fosilak kontsumitzen jarraitzen dugu, edo, kasu honetan bezala, areagotu egiten ditugu. Edo garbiketa berdetzat hartzen dena, energia berriztagarriak eta energia fosilei aurpegia garbitzeko ustezko ingurumen-konpromisoak. Adierazpen horiei gaur Lulak Indonesian gehitzen die: «Brasil eredu globala izango da trantsizio energetikoan COP30ean».
Baina inkoherentzia hori sustatzeko beste arrazoia gobernuaren egoera ekonomikoa izan daiteke, 27.100 milioi erreal gehiago behar baititu (4.326 milioi euro) helburu fiskalak betetzeko. Kasu honetan, petrolioaren ustiapena ez liteke ikuspuntu energetiko batetik justifikatu, baizik eta ekonomikoki. Kalkuluen arabera, itsasopean10.000 milioi petrolio-upelek daude, 420 mila milioi erreal (67.270 milioi euro) sor ditzaketenak.
Baina, dagoeneko, Brasilek petrolio eta gas ekoizpen handia gehitu dio bere ekonomiari, eta asko esportaziorako. Nicole Oliveira Arayara Institutuko zuzendariak Brasil de Faton egindako elkarrizketa batean ondo azaldu zuenez, «Brasilek ekoizten duen petrolioaren % 40 eta % 45 artean esportatzen du, eta, beraz, falazia bat da». (Gehiago hemen: Amazonia Livre de Petroleo)
Ildo horretan, petrolio-ekoizle diren herrialde askok lehenago bizi izan duten egoera bera izango dugu aurrean; izan ere, herrialde horien ekoizpena, hasieran diru-iturri izango dela agintzen badu ere, arazo bihurtzen da; izan ere, inbertitzeko aukera berrien aurrean, inflazioa eta zorra sortzen dira. Baliabideen madarikazioa esaten zaio. Kasu honetan ere, Estatuko enpresa baten bidezko ekoizpenaren kontrol nazionala eta etekinen ustezko helmuga kontrolatua gorabehera, petrolioak irtenbide ekonomiko faltsua izaten jarraituko luke.
Beharrizan ekonomikoez eta aurrerabide-maila altuagoak lortzeko nahiez gain, Ekuatore Ertzeko barruko itsas aztarnategien esplorazioa eta etorkizuneko ustiapena bat datoz petrolio-gailurraren baldintzapenekin, aztarnategien eta baliabideen murrizketarekin, kontsumitzen ditugun heinean. Puntu horretara iritsita, enpresek eta gobernuek gehiago arriskatzen dute, eta orain arte bideraezinak ziren proiektuak abian jartzen dituzte (ez soilik teknologikoki). Horrela, itsas sakonera handietarako erauzketa bultzatzen dute (Planetan erauzitako petrolioaren 1/3 jada plataforma horietatik dator), oihan-eremu ezkutu eta kalteberetan, edo fracking-a bezalako teknologia arriskutsu eta garestien bidez.
Ingurumenerako eta herri indigenetarako mehatxua
Eragin klimatikoez gain, beste ingurumen-inpaktu batzuk ere badaude. Petrolioa dagoen egiaztatzeko modu bakarra zulatzea da. Zulatzean, petrolioaren isuria gertatzeko arriskua da arazo nagusia. Horrek eragin nabarmena izan dezake bertako itsas faunan, koralezko arrezifeak barne.
Planetako ingurumen-sentsibilitate handieneko eskualdeetako bat da Brasilgo Ekuatore Ertza, eta Kostalde eta Itsas Eremuko Biodibertsitatea Kontserbatzeko Lehentasunezko Eremu gisa katalogatuta dago. Hemen ekosistema paregabeak daude, hala nola Amazoniako arrezife sistema handia eta Brasilgo manglarren % 80 baino gehiago. Arrain-aberastasun handiko eremua ere bada, eta milaka familiaren elikadura-segurtasuna ere haren mende dago.
Populazio horien barruan, esplorazio horrek kostalde horretan bizi diren komunitate indigenak mehatxatzen ditu. Kostalde horretan dago Oiapoqueko eremu indigena babestua, eta Karipuna, Palikur, Galibi Marworno eta Galibi Kali ‘na herriak bizi dira bertan. Esplorazioaren zuzeneko inpaktuez eta etorkizuneko ustiapenaz gain, gogoratu behar dugu herri indigenak direla krisi klimatikoaren eta horren ondorioen aurrean ahulenak, hala nola izurriteak, muturreko fenomeno klimatologikoak (lehorteak, uholdeak, zikloiak) eta horietatik eratorritako beste batzuk, hala nola suteak, edo itsas mailaren igoera kostaldean bizi direnen kasuan. Oiapoque eta APOIANP (Articulação dos Povos e Organizações Indígenas do Amapá e Norte do Pará) erakundeko liderrak, Luene Karipunak, hitz-joko bat erabiltzen du proiektuari ezezkoa emateko: «Gure lurraldeak esploratuak izateaz nekatuta daude», aldez aurreko esplorazio kolonialista eta egungo petrolio-enpresa aipatuz.
«Belo Monte berri bat izango gara? Esploratutako, suntsitutako eta presionatutako lurralde yanomami berri bat izango al gara ?», jarraitzen du Karipunak. Biak dira ingurumen inpaktu handia jasan duten lurralde indigenak: lehenengo kasuan, 20.000 pertsonari eragin die zuzenean edo zeharka, desplazamendua barne, baita kutsadura, epidemia eta jazarpenagatiko genozidio bat ere bigarrenean. Belo Monten munduko bigarren urtegirik handiena izan denak eragin zuen hondamendia, eta yanomami lurraldean, berriz, legez kanpoko meatzaritzak. Kointzidentzia, Belo Monte Lularen aurreko gobernuan eraiki zen. Yanomamiaren kasuan, krisirik handiena Lula karguan sartu bezain laster gertatu zen, baina bere aurreko Jair Bolsonaroren politiken emaitza izan zen. Lulak indigenen lurraldera bidaiatu zuen eta genozidiotzat jo zuen egoera, bere aurrekoa «Brasilgo herriaren sufrimenduarekiko sentiberatasunik gabeko gobernua» izan zela adieraziz eta bere gobernuak indigenen eskubideekiko duen konpromisoa adieraziz.
Konpromiso horren ondorioz sortu zen Ministerio Indigena berria. Baina Karipunak zalantzan jartzen duenez, zertarako balio du ministerio batek gero indigenen eskubideak errespetatzen ez badira? Berak zioen bezala, herri indigenak, itsas animaliak ez bezala, ez dira aintzat hartu, eta ez daude, ezta ere, petrolio-esplorazioaren proiektu honen Kontingentzia Planean.
Brasilek biodibertsitate handia izateaz gain, kultura-aniztasun handia ere badu, bere lurraldean 391 herri desberdin bizi baitira (batzuk harremanetan jarri gabeak) (295 hizkuntza)1. Brasilgo gobernuak ondare hori babesteaz gain, eredutzat ere hartu beharko luke, eta parametro kapitalistak imitatuz kontsumo-maila handiagoak lortu nahi izan beharrean, indigenen balioak eta bizimodua (Bizi Ona) sustatu beharko lituzke, eta arlo horretan erreferentzia izan. Planetak deshazkundea behar du eta Brasilek kultura (k) eta tresnak ditu horretarako.
Margem Equatorial izeneko erauzketa-eremu zabala.
Emandako proiektua FZA-M-059 blokeari dagokiona da, Margem Equatorial eremuan. Amazonas ibaiaren bokaletik 500 kilometrora eta kostaldetik 175 kilometrora dago, Amapako ur sakonetan, 2500 metroko sakoneran. Horrekin, Petrobrasek eta gobernuak petrolioaren existentzia frogatzea espero dute, ondoren, jakina, erauzi eta kontsumitzeko.
Ironikoki, Ibama (Instituto Brasileiro do Meio Ambiente e dos Recursos Naturais Renováveis) Ingurumen Ministerioaren menpekoa da, eta Marina Silva du buru. Silva gobernu honetara itzuli da, 2003tik 2008ra Lulak osatutako gobernutik atera ondoren, ingurumen desadostasunengatik, bio-erregai eta hidroelektrikoen politika energetikoetan.
Erabaki horrek ez du asko laguntzen PATen ateetan. Deskarbonizatzeko saiakerak deslegitimatzen ditu. Kontua ez da Brasilek, bioetanola eta biodiesela asko ekoizten eta erabiltzen dituen arren, fosil ekoizpenik ez duela: 2025eko uztail honetan, Brasilek petrolio eta gas ekoizpenaren maximo historikoa gainditu zuen 5.160 milioi boe/d-rekin (petrolio upel baliokideak egunean). Petrolio horren zatirik handiena (% 92) ur sakon eta sakonetatik dator, batez ere Pre-sal 2 aztarnategitik, 7.000 metroko sakoneran, herrialdearen hegoaldeko kostaldean.
Gogoratu Pre-sal Lularen gobernuan aurkitu zela (2007) eta bere ustiapena zuzenean bere gobernuak bultzatu zuela eta ondoren Dilma Rousseffenak. Lulak beti planteatu zuen dirua Brasilgo gizartean eta gizarte-proiektuetan berrinbertituko zela, eta Petrobras estatu-enpresak ustiatuko zuela. Gutxi batzuk poltsikoratutako dirua baztertu gabe, petrolio-industrian ere isuriak mota horretakoak direlako, eta iruzurtua, Petrobrasen 2014ko Lava Jato eskandaluan gertatu zen bezala.
Baina kontuan izan behar da, petrolio-kantitate handiak izateaz gain, kutsatuz eta klima-aldaketari lagunduz erretzen direla, sakonera horietan zulatzeak arrisku handiak dakartzala3, askotan frogatu den bezala, itsasoan isuriak izateko aukerarekin. Pre-sal-a ustiatzeko enpresa sortu zen urtean (2010), itsas zabaleko erauzketa-istripurik handiena gertatu zen, Deepwater Horizon plataformarena, Mexikoko golkoan.
Uztail honetan, ordea, Ibamak atzera bota zuen Petrobrasek Pre-sal-en esplorazioaren 4. faseari ekiteko egindako eskaera. Antza denez, eskaera horrek ez zuen ekintza klimatikoko planik. Orain: zer klima-plan izan dezake petrolio-esplorazioko proiektu batek?
Ekuatore Ertzeko proiektu honen larritasuna ez da berez suposatzen duenagatik, beste proiektu batzuei atea irekitzen dielako baizik. Amazonaseko bokalea dagoen kostalde hau bloketan banatu da, eta gobernu honek dagoeneko hainbat enpresari saldu die. Horrela jarraituz gero, Exxon Mobil eta Chevron izango dira Petrobrasekin batera arituko direnak. Horiek blokeak eskuratu zituzten gobernu honek aurtengo ekainaren 17an 47 bloke enkantean jarri zituenean, eta horietatik 19 erosi egin ziren.4.
blokeak ( Amazonia Livre de Petroleo)
Badirudi COP30etik hain gertu onartzeko zain zeudela, proiektu honek errefusen historia luzea baitu. Urteak daramatzate aurrera atera nahian. 2018an, Ibamak atzera bota zuen Total petrolio-enpresari egindako eskaera bat, eta 2024an, berriz, Petrobrasi egindakoa.
Arayaraz gain, Petroliontzien Federazio Bakarrak (FUP) demanda judiziala aurkeztu du, lizitazio horiek Brasilek bere gain hartutako ingurumen- eta klima-konpromisoak urratzen dituztela uste baitu. Ona petroliontzien sindikatuaren beraren jarrera hau ikustea, gutxienez, beren planteamenduei jarraitzen baitiete. FUPek petrolio-industria berriztagarri bihurtzearen alde egiten du, gizartea energia garbiaz hornitzeko, baina baita demokratikoki ere5..
Oil in the soil – Petrolioa lurpean
Brasilen egingo den COPek aurreko gailurren erabakiak berretsi beharko lituzke. Horiek asko izan ez badira ere, 2015eko Parisko COP21 kodera jo behar dugu planteamendu funtsezkoenak aurkitzeko. Bertan, tenperatura globala 1,5 ° C-tan ez gainditzea planteatzen zen, kliman inpaktu atzeraezinak saihesteko. Horretarako, orduan ere, aditu askok aholkatzen zuten hau lortzeko era bakarra erauzketa-proiektu berriak ez hastea zela: petrolioa lurpean uztea. Horixe izan da Oilwatch, «Oil in the soil», petrolio-erauzketak kaltetutako Hegoaldeko pertsonen eta komunitateen nazioarteko erakundearen leloa.
Zalantzarik gabe, kanpaina honen mugarrietako bat Ekuadorreko Yasuní parkean ez zulatzeko saiakera izan zen (43. blokea, ITT). Saiakera honek, hasiera batean Correaren gobernuak bermatua, ondoren bere lizitazioarekin traizio bat jasan zuen. Horrela, orain bezala, lehentasuna ematen zitzaion petrolio-erauzketaren errentagarritasunari, ingurumenean eta gizartean eragindako kalteen aurrean. Horrela, gobernu aurrerakoi batek, orain bezala, bere aurreko irizpideakak bertan behera utzi zituen. 2023ko abuztuan beste kontsulta bat egin zen, eta emaitza petrolioa lurpean mantentzearen aldekoa izan zen: % 58,95. Horren arabera, bost urte eta bost hilabetetan 246 putuzu desegin behar dira (horietatik 10 berehalako abandonutzat jotzen dira, eta 2024an ezabatu ziren). Urte horretatik aurrera (2025), urteko 48 putzu itxi beharko lirateke. Baina bertan bizi den waorani herria mobilizatu egin da desegitearen moteltasunagatik.
Argentinan, itsasoko petrolio esplorazioen aurkako jarrera Atlantikazoaren inguruan egituratu zen, itsasoaren defentsari eustea lortu zuena. Norvegian ere herritarren oposizioak Zirkulu Polar Artikoko kostaldeko esplorazioa geldiaraztea lortu zuen. Brasilen oposizioa ez da modu berean nabarmendu.
Kanarietako mobilizazio sozialak Repsolek 2011 eta 2015 artean itsas barnean petrolio-prospekzioak hasteko egindako saiakera gelditzea ere lortu zuen. Berriro ere, ingurumen-mehatxua oso handia zen. Aurtengo apirilean, Kanaria Handiko Kabildoak Marokoko gas eta petrolio esplorazioari ere uko egin zion (Israelgo enpresekin!!!), Kanarietatik gertu.
HiCOPresia berria?
Parisko gailur hartatik hamar urtera, 1,5º-ko helburu hori ezin da lortu, eta adituek uste dute planeta 2,5º inguru berotuko dela mende honen amaieran. Beraz, Brasilen egingo den goi-bilerak neurri handiak aurkeztu beharko lituzke. Hala, COP honek, tamalez, jarraipena emango die Azerbaijango (COP29) eta Arabiar Emirerri Batuetako (EAU) (COP29) aurrekoei, anfitrioiek beren erauzketa-politika fosilentzat arriskurik ez dakarten akordioak lortzeko interesa baitute ezaugarri.
OHARRAK:
3Santa Barbara (California) 1969, Montara (mar de Timor) 2006, en el Mar del Norte en 1988 Piper Alpha yen 1980 el de Alexander L. Kielland, el de Bohi 2 (mar entre China y Corea) 1979
4Leilão da Foz do Amazonas: petroleiras arrematam 19 bi 47 blocos
5https://aplaneta.org/de-nada -sirven-otros fuentes-si-la-sociedad-y-sus-pueblos-no-son-respetados-y-no-tien-acceso-esa-energia /
Descubre más desde
Suscríbete y recibe las últimas entradas en tu correo electrónico.
Deja un comentario