Burbuila berriztagarria: Hau amaitu al da?

(Castellano)

Aurreko Konferentzian, Carlos Taibo, Antonio Aretxabala eta Antonio Turielekin «Trantsizio faltsua azaleratuz», ideia asko nabarmendu zitezkeen.

(Tolosaldeko Ataria-ko Amalurra irratsaioan azaldu dugu ideia hori)

---

Eskainitako idei horietatik guztietatik harrigarria izan zen Antonio Turielek planteatu zuen berriztagarrien hedapena amaitzen ari zela: «Esto se ha acabado» (Hau amaitu da), bota zuen. «Beraz, kontuz ibili, erroten eta gainerakoen proiektuak amaitu egingo baitira. Planteatzen ari diren txorakeri guztiak amaitu egingo dira. Astinaldiak izango ditu, batzuk desatseginak», jarraitu zuen.

Pentsa genezake hitz politak besterik ez zirela, desio hori duen publikoa pozik uzteko, makro-proiektu horiek beren inguruko ekosistema eta paisaiekin ez amaitzeko. Baina egia esan, egun horietan baztertuak ziren proiektuen berri pilatu egin zen.

Berak ere planteatu zuen berriztagarrien nazioarteko enpresa erraldoiak, Statkraftek, arazoak zituela: «EEE bat iragarri du. Ikusten da hau ez dela pagotxa. Azkenaldian ikusten ari gara eoliko handiak errentagarritasun-arazoak izaten ari direla itsasoan eolikoarekin, lur barruko eolikoarekin eta abarrekin. Fotovoltaikoa ez dizuet azaltzen, baina alde horretatik. Hau amaitu da».

Euskal Herrian ondo dakigunez, Statkraftek aerosorgailuen proiektu kolosal horietako bat zuen: Piaspe, Azpeitia, Zestoa eta Errezil gailurretako proiektu eztabaidagarria, Pagoeta, Izarraitz eta Hernio-Gazume parke naturalen eremuan. Badirudi ez duela aurrera egingo, baina ez bakarrik Statkraften zailtasun ekonomikoengatik, baita Eusko Jaurlaritzak lehenago, abuztuan, ingurumen-baimena ukatu ziolako ere.

Lehenago Itsarazeko proiektua izan zen, baita Statkraftekoa ere, Aramaio eta Eskoriatzako barrutietan, eta hura ere ezetsi egin zen. Baita Enkarterriko parke eolikoak ere: Blackstonekoa 2024an, eta Haga 1 eta Haga 2koa abuztuan (2025). Izan ere, hitzaldia eman zen garaian, beste 10 proiektu gehitu ziren Euskal Herrian. Jakina, beste askok aurrera jarraitzen dute eta proiektu berriak agertzen dira, baina hitzaldiaren ondoren pentsatu dugu Turielek esaten zuen hori egia izango ote zen, edo hasita dagoen zerbait progresiboa izango ote zen.

Dena dela, edozer dela ere, argi dago ezin dugula besoak jaitsi, ezta erlaxatu ere, asko geratzen baitira. Eta, batez ere, kasu askotan herritarren presioa izan delako emaitza horiek lortu dituena. Ez dugu ahaztu behar, Piasperen kasuan bezala, bertako zein erakunde autonomikoen oniritzia zuela, eta, ondoren, aukeratutako eremuak «inguruaren ingurumen-sentsibilitate handia» zuela. Baina hori horrela bazen proiektua planteatu zutenean. Argi dagoena da orain horrela ikusi badute, biztanleriaren sektore zabal batek horrela ikustarazi duelako eta bere defentsa eskatu duelako dela.

Turielek beste elementu bat ere sartu zuen ekuazio energetikoan, «bigarren burbuila» izenekoa: biomasa-zentralak eta bio-metanizazioa. Hori ere berretsi dezakegu gure lurraldean proiektu ugarirekin, batez ere Nafarroan. Sustrai Erakuntzak salatu duenez, gaur egun funtzionatzen duten 6 solairuez gain, planta pribatuen beste 15 proiektu eta beste bi publiko gehitu nahi dituzte, 23 planta, alegia.

(Hori guztia bat etorriko litzateke Antonio Aretxabalak aipatzen zuen EHren mapa berri horrekin, zeinean Nafarroak elikagaien eta energiaren ekoizpena metatuko lukeen, eta itsas eremuak VIP turismoa, zerbitzuak eta zentro teknologikoak. Berak ere ez zuen horretarako etorkizun handirik iragartzen).

Proiektuak geldiaraztea Euskal Herrian

Esan bezala, azken hilabeteetan ikusi dugu Euskal Herrian aurkezten ziren eta ingurumenean, gizartean eta paisaian eragin handia zuten proiektu horietako batzuk ukatu egiten zirela (haietaz ere «LPS honi ez!» dinamikan gogoratzen dira).

Kontuan izan behar da, kopurua gorabehera, gutxi batzuk baino ez direla, EAEn bakarrik aurreikusi baitziren energia berriztagarrien 106 proiektu, gehienak Araban (88). Gaur egun, erresistentzia ugarien artean dago Sarbilgo makro-proiektuko 80.000 modulu fotovoltaikoen aurkakoa, Sollubeko eolikoa, Aiako Harrikoa, Amasamendikoa, Urumeako Errekakoa, Labrazakoa (Araba), etab.

Aipatu dugun bezala, egun hauetan gelditutako proiektuen artean daude Piaspe eta Buruntza (Gipuzkoa), Argalario (Bizkaia) eta Olaibar, Odieta, Anue eta Esteribar (Nafarroa).

Barakaldoko Argalario mendiaren proiektua Iparaixe II zen, 25 MWkoa, Aspiravi belgikarrak sustatua. Bost aerosorgailu zituen. Industria Sailak ez zuen onartu proiektu hori, faunari eragiten ziolako, sai zuriari bereziki.

Buruntzakoa, Andoain, Urnieta eta Lasarte-Oriako mugetan dagoen mendi tontorrean ere, Belgikako Aspiravi enpresak bultzatzen zuen, Mendiko Haizie izenpean. 3 aerosorgailu erraldoi izango zituen. Azaro honetan, Eusko Jaurlaritzak atzera bota du, uste zuelako ezin zuela bermatu inguruko harrobiko langileen segurtasuna.

Mendaurreko proiektua Abo Energy enpresarena zen. Parke eoliko bat eraiki nahi zuen Ituren, Zubieta, Beintza-Labaien, Eratsun, Ezkurra eta Goizuetako lurraldeetan, ondoren elektrizitatea Hernanira garraiatzeko. Urriaren 29an Zubietako Udalak proiektua bideraezintzat jo du.

Urriaren amaieran, Nafarroako Gobernuko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiak zazpi parke eoliko eraikitzeko baimena ukatu zuen (As de Guía 4, Ballestrinque 4, Ballinger 4, Carabela 4, Carraca 4, Cote 4 eta Margarita 4), Nafarroako Olaibar, Odieta, Anue eta Esteribar udalerrietan. Nafarroako Gobernuak eremu bereko beste proiektu bat baztertu zuen 2022an. Kasu horretan, ukatzeko emandako arrazoiek hegazti-faunaren afekzioak ere eman dituzte, bereziki katalogatutako eta babes bereziko erregimenean dauden espezieetan, hala nola ugatza, miru gorria, Bonelliren arranoa, sai arrea, eta, baita ere, saguzar-espezieak. Baita eragin geologikoa (higadura) eta ingurumenekoa (landaretza eta landaredia) ere.

Statkraften deshazkundea

Statkraft norvegiarra energia berriztagarriaren handienetako bat da. Bere burua Europako handiena bezala isladatzen du ekoizpen horretan. Berriztagarritzat jotzen ditugu erregaiek, fosilek (ikatza, diesela, gasa) edo uranioak (nuklearra) sortzen ez dituzten energiak, ingurumen- eta klima-inpaktu handikoak, eta naturan dagoen energia erabiliz, hala nola ura, haizea edo eguzkia. Hala ere, horiek ez dituzte inpaktuak ere salbuesten; izan ere, hidoelektrikoak, eolikoak eta eguzki-energiak kalte handiak eragiten dituzte, bai ezarpenean, bai teknologian, bai behar dituzten baliabideetan, batez ere, eskala handian ezartzen direnean eta ekosistemak ordezkatzen dituztenean.

Statkraften kasuan, gainera, enpresa publikoa izatea gauza positibo gisa planteatzen zen, nahiz eta aski ezaguna izan energia-enpresa publiko handiek inpaktu berberak eragiten dituztela bai ingurumenean eta kliman, bai komunitateetan. Horren adibide dira Petrobras petrolio enpresa brasildarra, Eskom hegoafrikarra, Gazprom errusiarra, PLN indonesiarra edo CNPC txinatarra.

Statkraften kasuan, gainera, bere jatorria, eskandinaviarra izatea eta bere formak zaintzen zituztela eta konpromiso handiagoa zutela pentsatzea batzen zitzaizkion.

Estatu espainiarrean 2018tik darama Statkraftek, eta 2023an estatuko 10 ekoizle eoliko handienetako bat da. Irlandan bezala, eta baita beste 18 herrialdetan ere: Alemania, Erresuma Batua, Holanda, Frantzia, Estatu Batuak, Albania, baina baita Nepalen, Perun, Txilen, Indian eta Brazilen ere.

Izan ere, kolonialismo berdea bultzatzea leporatu zioten, batez ere bere proiektuetako batek, Pilmaiquen ibaiko Los Lagos urtegi eta zentral hidroelektrikoak, ez zuelako bertako biztanleen, mapuche-huilliche herriaren, onespenik. Horrez gain, aztarna arkeologikoak aurkitu zituzten, eta proiektua, amaituta egon arren, hiru urtez geldirik egon da.

Baina hori gutxi ez balitz, ez da kanpoan bakarrik, baizik eta bere mugaren barruan, Statkraftek gutxiengoen eskubideak ere urratu zituen, hala nola Saami herriarenak. Kasu honetan, 150 turbinako parke eoliko handi baten kadua daukagu. Berriz ere, gutxiengo etnikoa izateaz gain, Statkraftek huts egin zuen kaltetutako komunitateekin komunikatzeko eta adosteko prozeduretan.

2025eko ekainean Statkraftek 291milioi dolarreko murrizketak eta kaleratzeak iragarri zituen bere negozioan izandako galerengatik. Energiaren kostuen igoerak eta prezioen jaitsierak eragindako galerengatik hartu zen erabakia. Gainera, nominetan murrizketak eta  beste gastu batzuk iragarri zituen, 291 milioi dolarrekoak.

Statkraftek hidrogeno-proiektuak eta itsas energia eolikoko proiektu berriak bertan behera uztea ere ekarri zuen erabakiak. 2025eko maiatzean, Statkraftek bere berriztagarrien subsidiaria kolonbiarra, Enerfin Colombia, saldu zion Ecopetroli, eta urrian beste batzuk Indian, Kroazian eta Herbehereetan.

Euskal Herrian, Piaspe eta Itsarazen proiektuez gain, Statkraft 2023an egin zen Enerfínekin, lehen Elecnor euskal enpresarena zena, 1.800 milioi euroren truke. Enerfinek 410 MWko ekoizpena zuen, eta beste 1.100 MW proiektuan. Horietatik, 139,2 MW 4 parke eolikokoak dira Nafarroako Erriberan, Cierzoko mendietan, 2000. urtean eraikiak. Martxoan, Statkraft parke hori indartzen  hasi zen, 85 errotak potentzia handiagoko 15 errotekin ordezkatuz, 32 MW-eko gehikuntza mantenduz.

Orain, urrian, krisi ekonomiko horren ondorioz, Statkraft Españak Enplegu Erregulazioko Espedientea (EEE) hasi zuen, plantillaren % 10i eragingo diona: Statkraft Development Spain eta Enerfineko 222 langileetatik hogei inguru.

Borrokak aurrera jarraitzen du

Antonio Turielen hitzekin bat datorrela dirudien arren, borrokak bere horretan jarraitzen du inpaktu handiko hainbeste proiektu gelditzeko, hauek ez baitute krisi energetikoa konpontzen, ezta ustezko beharrak konpontzen ere. Hala esan zuen berak ere: «Ezinbestekoa da herritarren parte-hartzea, sen ona inposatzera eta eztabaidak zientzian oinarritzera behartzeko, eta batez ere gizartearentzat benetan onuragarria dena».

Egoera honetan ikusten duguna da eredua eutsiezina eta inkoherentea dela, eta, beraz, proiektu asko erori egiten direla. Baina, era berean, eragin pixka batekin geldiarazte gehiago lortu daiteke.

Borrokak aurrera jarraitzen du.