Zererako Trantsizio Euskal Legea?

Tolosaldeko Atariaren Amalurra irratsaioan Eusko Legebiltzarrak otsailaren 8an onartu zuen Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Legea hizpide izan dugu astearte honetan. Lege hau EAJren, PSEren eta EH Bilduren arteko adostasunarekin onartu zen.

Sinatu zuten alderdientzat lorpen handia izan da. Bakoitzak nahi duen bezala salduko du, hitz egiteko, bere borondatea inposatzeko, nahi duten bezala. Laster, hauteskunde kanpainan murgilduta gaude. Bakoitzak bere kartak jokatuko ditu.Kontua da legeak EAJk eta PSEk bultzatzen dituzten politikek aurrera jarraitzea besterik ez duela onartzen. Gogoratu behar al da zeintzuk izan diren bere politikak kobierno urte hauetan guztietan? Desarrollismoa, eragiten diguten ingurumen-arazoekiko sentsibilitate gutxikoa, batez ere klimarekiko.

Lege hau oso berandu dator. Klima aldaketari eta trantsizio energetikoari buruzko Espainiako Legea berandu zetorren, eta 2021eko maiatzean onartu zen. Nafarroa Foru Erkidegoan, izen bera 2022ko apirilean onartu zen. Oraindik ere aipatzen duten Parisko akordioa 2015ekoa da.

Proposatzen duena da berriztagarriagoak bultzatzea, klima-aldaketari aurre egiteko modu bakarra hori balitz bezala, baina, batez ere, egin dezakegun gauza bakarra hori balitz bezala. Berriztagarriak gutxi garatu dira EAEn, baina proposatzen duten moduak, gainera, ingurumen-inpaktu handiak ditu. EH Bizirik-ek dioen bezala «Berriztagarriak BAI baina EZ HORRELA» (bide batez: EH Bizirik-ek elkarretaratzea deitu du martxoaren 23rako, 13:00etan, Arabako Aldundiaren aurrean). Proposatzen dituzten proiektuetako asko lehenago proposatu ziren, eta baztertu egin ziren, eragin handia izan zutelako. Gogora dezagun 50 proiektu berri ari garela aipatzen EAEn, eta 71 Nafarroakoan – bakarrik haizekoak. Berriz diogu: orain arte, haietako asko atzera botatzen ziren beren inpaktuengatik. Eta Nafarroaren kasuan, orain arte dauden berriztagarriekin bakarrik aski izango litzatekeenean, eta paisaia instalazioz gainezka dagoenean.

Tolosaldeko Atariaren Amalurra irratsaioan energia berriztagarrien proiektu handiak jorratu ditugu hainbat unetan, batez ere ingurumenean, ikusmenean eta tokiko ehun ekonomikoan eragin handia dutenak. Inguruan planteatutako proiektuak jorratu ditugu, hala nola Gazumekoa (Hernio), edo Zizurkilgo Ezkeltzukoa, edo beste batzuk, hala nola Azpeitikoa, Arabako makro-orubea Eguzkiren eskutik, Nafarroakoa; horien aurkako manifestazioak eta protestak, EH Bizirik-en sorrera, tokiko kanpainak biltzen dituen sare gisa.

Oinarririk ez duena betiko kontua da: energia zertarako? Energia gehiago behar dugun premisatik abiatzen delako, pentsatu gabe
1 – gaur egun erabiltzen dugun energia nolabait murriztu daiteke
2- zer egin hura asetzeko.

Baina, gainera, etorkizunari begira, krisi energetikoa (batez ere energia fosilaren beherakadagatik) eta klima- eta ingurumen-krisia nagusi diren egoera honetan, gehiago kontsumitu behar dena saltzen jarraitzen digute, gehiago ekoitzi behar da. Familiek argindarraren fakturarekin egindako espoliazioari elektrizitatearen erabilera gehituko diogu etorkizuneko eskaeretan. Auto elektrikoarekin pilotakada bat datorkigu, kostatzen ari dena, baina iritsiko dena, auto industriaren eta energia industriaren interesaren alde baita. Orduan, honen eskari elektrikoa izugarria izango da. Noizbait jakingo dugu auto horien elektrizitatea,   berdea bezala saltzen digutena, ez dela halakoa, gasolinara joaten ez denak ez baitu esan nahi garbia denik. Elektrizitatea berriztagarrietatik etorriko da, eta inpaktu handiak izango ditu ekoizpenean, lurraldean eta ekosisteman. Elektrizitate asko gas- eta nuklear-termikoetatik etorriko da, beraz… (eta gehitu elektrizitate asko galdu egingo dela lineetan).

Era berean, hauetako egun batean AHTren (Abiadura Handiko Trena) makro-obra amaituko da eta agian martxan jarriko dute, kontuak atera ez arren. Orduan ez digute esango nondik datorren mugitzen duen elektrizitate hori guztia, ezta minutu batzuk azkarrago joateko halako suntsiketa eta gastua behar izan zela, eta are gehiago, bera mugitzeko plakak eta errotak ezartzeko behar izan diren laututako muinoak .

Gure adierazpen-askatasuna baliatzerik ez izateaz gain, debekatu ere egin digute: adibidez, AHTri buruzko herri-kontsultak ez zituzten erakundeek bultzatu (batzuetan, tokiko udalen batek bai), ezta kontuan hartutako edo onartutako emaitzak ere, eta kasu askotan debekatu egin zituzten ere. Orain erabaki dute proiektu horiek ere lehentasunezkoak eta estrategikoak izango direla, eta ezin dela eztabaidatu. Ez eta eragindako udalen eta erkidegoen jarrera ere. Ezta babes-legerik ere. Lehentasuna, hala nola AHT eta beste narraskeria batzuk. Tapia Legea, Trantsizio Energetikoaren Legera transferitua. Atzean geratzen dira Agenda XXIeko hitz politak, parte-hartze sozialaren asmo demokratikoak, hemen behintzat (Euskal Herria) gobernuan zeuden alderdiek inoiz inplementatu nahi izan ez zituztenak. Edo behintzat ez kontuan hartzea.

«Klima-neutraltasuna lortzeko energia-trantsizioa
egitea eragile instituzional, sozial eta ekonomiko
guztiei dagokie.

Edo beste leku batzuetan praktikan jarri ziren azken proposamenak, hala nola Herritarren Batzarrak, krisiari irtenbideak bilatzen saiatzeko parte hartzeko mekanismoak, baina baliagarriak direnak. Izan ere, gogoan izan behar dugu klimaren arloan, gainerako guztian bezala, erabakiak lehenesten dituztela enpresa handien eragina duten erakundeek. Horiek beti uko egiten diote onura handiak ekartzen dizkien dinamika alde batera uzteari, eta hori egiten badute, orain bezala, beste modu batera aurkitzen dituztelako da. Eztabaida ukatu egiten da edo orain bezala, onartu egiten da, baina loteslea izan gabe. Kontuan izan dezagun hemen, gaur egun, batzar horiek ez direla oraindik antolatu ere egin.

Edo Nafarroan Legea bozkatu zenean, Extinction Rebellionen proposamenen aurrean, EH Bilduk, Podemos/Ahal Dugu eta Izquierda-Ezkerrarekin batera, legean jasotzea eta loteslea izatea babestu zutela. Gaineratu behar da batzar horiek ausaz aukeratutako herritarrek osatzen dituztela, eta ez dutela loturarik aldez aurreko inongo erakunderekin. Eta gaineratu behar da ere, iragarri zenetik ia bi urte igaro diren arren, batzar hori ez zela inoiz egin.

Eskoziako eta Frantziako adibide praktikoak positiboak izan ziren. Edo 2021ean ere antolatu zen estatuan, nahiz eta XR bera oso kritikoa izan zen antolatu zen moduarekin. Haiei zegokien kasuan, honela adierazi zen klima antolaketa: «Espero dugu (eta mugituko gara hala izan dadin) Nafarroako Klimaren Herritarren Batzarra ez dadila geratu klase politikoaren domina gisa balioko duen azaleko foro parte-hartzaile huts batean. Hori demokraziaren irekitasunaren printzipioa izatea behar dugu, aurre egin behar diogun erronka handiari justiziaz eta guztion onerako heldu ahal izateko «.

Gogoan dugu, EH Bizirik-eko kide batek zioen bezala, «kapitalismoak historian zehar ezagutu duen baliabide mobilizazio handiagoaren aurrean gaudela, alde handiarekin. Ez dago urtean 1,5 bilioi euroko gastua eskatu duen inolako proiekturik «. Europak bere BPG osoaren ehuneko 10 bideratuko duelako urtean CO2 isurketak murrizteko. Frontoia ezinezkoa bihurtzen da hain leku desberdinetako pilotakadarekin. Erabaki horiekin guztiekin, eraginkortasunik gabeko eta desitxuratutako urte horien guztien ondoren, ikusten dugu aurrekontuak gauza beretara bideratzen direla, eta benetako konponbideen ordez arazo gehiago lortzen ditugu premiazkoa dena konpondu gabe.

Izan ere, egun dagoen negozioaz gain, legeak makroproiektuak bultzatzen lagunduko die enpresa horiei guztiei. Makro-proiektu horiei aplikatzen zaizkien kanonak eta kuotak ez dira nahikoak. Berriz ere, horrek onura dakarkie ikusten ditugun enpresa horiei, eta zalantzarik gabe bultzatzen dituzte proiektu horiek, finantzaketa publikoa baitute.

Mikel Otero EH Bilduko bozeramaileak, bere agerraldian, proposatu zuen berriztagarriak ezarriko direla eskala txikian, estalita, industrialdeetan, baina orain arte proposamen seriorik izan ez duen zerbait izanik, ez du konbentzitzen.

ELA sindikatuak ere legea kritikatu du, «ekopostureoa» dela esanez, eta 2030 Agenda bete nahi ez duela kritikatuz.

Informazio gehiago: